Nguyên Tắc Nhất Quán Là Gì? Vai Trò Nguyên Tắc Trong Kế Toán

Nguyên tắc nhất quán là một khái niệm quan trọng trong lĩnh vực kế toán, đóng vai trò cốt lõi trong việc xác định tính chính xác và đáng tin cậy của thông tin tài chính. Nguyên tắc này giúp đảm bảo rằng tất cả các giao dịch và sự kiện kinh tế được ghi nhận, báo cáo và phân loại theo cách thống nhất và đồng nhất. Với sự phát triển không ngừng của nền kinh tế và quy mô của các doanh nghiệp, vai trò của nguyên tắc nhất quán trong kế toán trở nên càng quan trọng hơn bao giờ hết. Cùng tìm hiểu rõ hơn về nguyên tắc nhất quán là gì và vai trò của nó trong kế toán.

1. Nguyên Tắc Nhất Quán Là Gì?

Nguyên tắc nhất quán là gì

Nguyên tắc nhất quán trong kế toán là một nguyên tắc quan trọng giúp đảm bảo tính nhất quán và đồng bộ trong quá trình ghi nhận và báo cáo thông tin tài chính của doanh nghiệp. Theo nguyên tắc này, một khi doanh nghiệp đã chọn chính sách và phương pháp kế toán thì phải tuân thủ và áp dụng nhất quán trong toàn bộ quá trình kế toán.

Từ nguyên tắc nhất quán, doanh nghiệp cần áp dụng các chính sách và phương pháp kế toán thống nhất ít nhất trong một kỳ kế toán năm. Điều này đảm bảo rằng các thông tin tài chính được ghi nhận và báo cáo trên cùng một cơ sở và có thể so sánh được theo thời gian và giữa các doanh nghiệp khác nhau.

Nếu doanh nghiệp có nhu cầu thay đổi chính sách và phương pháp kế toán đã chọn, thì phải giải trình rõ ràng lý do vì sao thay đổi được thực hiện và ảnh hưởng của nó đến thông tin tài chính. Thông tin này cần được thuyết minh một cách chi tiết và đầy đủ trong báo cáo tài chính để người dùng thông tin có thể hiểu rõ về tác động của thay đổi đối với hiệu quả hoạt động và tình hình tài chính của doanh nghiệp.

Chẳng hạn, nếu doanh nghiệp quyết định thay đổi phương pháp kế toán hàng tồn kho từ phương pháp kiểm kê định kỳ sang phương pháp kê khai thường xuyên thì cần giải trình lý do thay đổi. Lý do có thể là để tăng tính chính xác và độ tin cậy trong việc xác định giá trị hàng tồn kho hoặc để tăng khả năng điều chỉnh và theo dõi hàng tồn kho theo thời gian thực. Trên thuyết minh báo cáo tài chính, doanh nghiệp cần trình bày một cách chi tiết về phương pháp mới, cách áp dụng và tác động của thay đổi này lên giá trị hàng tồn kho và các chỉ số tài chính liên quan.

Thực hiện nguyên tắc nhất quán trong kế toán không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì tính minh bạch và đáng tin cậy trong thông tin tài chính. Đồng thời tạo điều kiện cho người dùng thông tin có thể đánh giá và so sánh hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp theo thời gian và so với các doanh nghiệp khác. Bên cạnh đó, nó cũng giúp doanh nghiệp nắm bắt và đưa ra quyết định dựa trên thông tin kế toán chính xác và nhất quán.

2. Đặc điểm của nguyên tắc nhất quán

Đặc điểm của nguyên tắc nhất quán

Nguyên tắc nhất quán được sử dụng trong tất cả các đơn vị thuộc mọi ngành nghề trong nền kinh tế có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính chính xác và đáng tin cậy của thông tin kế toán. Đây là một nguyên tắc cơ bản trong lĩnh vực kế toán và kiểm toán, và được coi là nền tảng để xây dựng hệ thống kế toán hiệu quả và đáng tin cậy. 

Nguyên tắc nhất quán có các đặc điểm sau:

• Đầu tiên, nguyên tắc nhất quán đảm bảo rằng thông tin kế toán có giá trị so sánh. Điều này có nghĩa là thông tin được ghi chép và báo cáo phải ổn định và có khả năng so sánh được với các kỳ trước đó. Kế toán viên cần thực hiện các quy tắc và nguyên tắc kế toán một cách nhất quán để đảm bảo tính nhất quán trong các thông tin kế toán. Việc có thông tin có giá trị so sánh giữa các kỳ kế toán, giữa kế hoạch và thực tế, giúp người sử dụng thông tin có cơ sở để đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh và sự phát triển của doanh nghiệp. 

• Thứ hai, tính nhất quán cũng áp dụng cho cả nguyên tắc kế toán và phương pháp kế toán. Điều này đảm bảo rằng các quy tắc và phương pháp được áp dụng đồng nhất trong cùng một hoàn cảnh. Ví dụ, khi ghi nhận các giao dịch tương tự, các nguyên tắc kế toán và phương pháp đo lường phải được áp dụng một cách nhất quán để đảm bảo tính chính xác và đáng tin cậy của thông tin kế toán. 

• Cuối cùng, nguyên tắc nhất quán yêu cầu việc giải trình những thay đổi trong nguyên tắc kế toán hoặc phương pháp kế toán. Khi doanh nghiệp cần thay đổi các quy tắc và phương pháp này, kế toán viên phải công khai thông tin quan trọng về bản chất và lý do của các thay đổi. Ngoài ra, họ cũng cần nêu rõ tác động của các thay đổi này đến kết quả kế toán của kỳ hiện tại và tác động tích lũy của chúng đến kết quả kế toán của các kỳ trước đó. Điều này giúp người sử dụng thông tin hiểu rõ và đánh giá được tác động của những thay đổi này đến hiệu quả và tình hình tài chính của doanh nghiệp.

>> Xem thêm: Nguyên Tắc Phù Hợp Là Gì? Nội Dung Của Nguyên Tắc Phù Hợp

3. Vai trò của nguyên tắc nhất quán

Vai trò của nguyên tắc nhất quán

Nguyên tắc nhất quán trong doanh nghiệp không chỉ mang lại những lợi ích tổng quát mà còn cung cấp những thông tin chi tiết quan trọng. Dưới đây là các điểm cụ thể: 

• Tăng tính nhất quán và đồng nhất trong ghi chép kế toán: Khi áp dụng nguyên tắc nhất quán, tất cả các giao dịch kinh tế được ghi chép một cách thống nhất và tuân thủ các quy định kế toán chuẩn. Điều này đảm bảo rằng thông tin tài chính được trình bày một cách rõ ràng, chính xác và dễ hiểu. Kế toán viên có thể xử lý các tài khoản dễ dàng hơn và đảm bảo tính nhất quán trong toàn bộ quá trình ghi chép. 

• Tạo điều kiện thuận lợi cho công tác kiểm toán: Nguyên tắc nhất quán giúp kiểm toán viên thực hiện công tác kiểm toán một cách dễ dàng và hiệu quả hơn. Đồng nhất trong cách thức ghi chép và xử lý tài khoản giúp kiểm toán viên kiểm tra các giao dịch một cách chính xác và nhanh chóng. Đồng thời, việc so sánh các báo cáo tài chính trở nên dễ dàng hơn, từ đó tăng độ tin cậy của báo cáo và giảm nguy cơ sai sót hoặc gian lận tài chính. 

• Hỗ trợ quản lý doanh nghiệp hiệu quả: Khi nguyên tắc nhất quán được áp dụng, các thủ tục và quy trình kế toán trở nên rõ ràng và dễ hiểu đối với quản lý doanh nghiệp. Quản lý có thể dựa vào thông tin tài chính chính xác để đưa ra quyết định chiến lược và kế hoạch tài chính. Đồng thời, việc theo dõi hiệu quả hoạt động kinh doanh và khả năng phân tích các chỉ số tài chính cũng được cải thiện. 

• Tăng cường tính minh bạch và tin cậy của báo cáo tài chính: Nguyên tắc nhất quán đảm bảo rằng thông tin tài chính được trình bày một cách nhất quán và chính xác. Điều này tạo ra tính minh bạch và tin cậy cao đối với cổ đông, ngân hàng, cơ quan quản lý và các bên liên quan khác. Báo cáo tài chính đáng tin cậy là căn cứ quan trọng để xác định giá trị doanh nghiệp, thu hút đầu tư và tạo niềm tin trong môi trường kinh doanh.

>> Xem thêm: Nguyên Tắc Cơ Sở Dồn Tích Là Gì? Nội Dung Và Ứng Dụng

4. Cách áp dụng nguyên tắc nhất quán vào hạch toán

Cách áp dụng nguyên tắc nhất quán trong hạch toán

Nguyên tắc nhất quán được áp dụng khi xác định các phương pháp và quy trình tính giá, hạch toán trong hoạt động kinh doanh của một công ty.

• Đối với phương pháp kế toán hàng tồn kho

Theo Khoản 13, Điều 23, Thông tư 200/2014/TT-BTC có quy định như sau: “Trong một doanh nghiệp (một đơn vị kế toán) chỉ được áp dụng một trong hai phương pháp kế toán hàng tồn kho: Phương pháp kê khai thường xuyên, hoặc phương pháp kiểm kê định kỳ. Việc lựa chọn phương pháp kế toán hàng tồn kho áp dụng tại doanh nghiệp phải căn cứ vào đặc điểm, tính chất, số lượng, chủng loại vật tư, hàng hóa và yêu cầu quản lý để có sự vận dụng thích hợp và phải được thực hiện nhất quán trong niên độ kế toán.”

Khoản 3, Điều 82 cũng quy định rõ ràng như sau: “Mỗi doanh nghiệp chỉ có thể áp dụng một trong hai phương pháp kế toán hàng tồn kho: Kê khai thường xuyên hoặc kiểm kê định kỳ. Doanh nghiệp khi đã lựa chọn phương pháp kế toán thì phải áp dụng nhất quán trong một năm tài chính. Trường hợp áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ, cuối kỳ kế toán phải kiểm kê để xác định giá trị hàng tồn kho cuối kỳ.”

• Đối với việc tính giá xuất kho

Mục c, Khoản 1, Điều 25, Thông tư 200/2014/TT-BTC quy định:

“Việc tính trị giá của nguyên liệu, vật liệu tồn kho, được thực hiện theo một trong các phương pháp sau:

– Phương pháp giá đích danh;

– Phương pháp bình quân gia quyền sau mỗi lần nhập hoặc cuối kỳ;

– Phương pháp nhập trước, xuất trước.

Doanh nghiệp lựa chọn phương pháp tính giá nào thì phải đảm bảo tính nhất quán trong cả niên độ kế toán.”

• Đối với việc tính toán chi phí

Mục c, Khoản 1, Điều 29, Thông tư 200/2014/TT-BTC quy định: “Chi phí thu mua hàng hóa trong kỳ được tính cho hàng hóa tiêu thụ trong kỳ và hàng hóa tồn kho cuối kỳ. Việc lựa chọn tiêu thức phân bổ chi phí thu mua hàng hóa tuỳ thuộc tình hình cụ thể của từng doanh nghiệp nhưng phải thực hiện theo nguyên tắc nhất quán.”

Mục h, Khoản 1, Điều 36, Thông tư 200/2014/TT-BTC quy định về việc trích khấu hao như sau: “ Bên thuê có trách nhiệm tính, trích khấu hao tài sản cố định vào chi phí sản xuất, kinh doanh theo định kỳ trên cơ sở áp dụng chính sách khấu hao nhất quán với chính sách khấu hao của tài sản cùng loại thuộc sở hữu của mình. Nếu không chắc chắn là bên thuê sẽ có quyền sở hữu tài sản thuê khi hết hạn hợp đồng thuê thì tài sản thuê sẽ được khấu hao theo thời hạn thuê nếu thời hạn thuê ngắn hơn thời gian sử dụng hữu ích của tài sản thuê.”

• Đối với nghiệp vụ kế toán hàng tồn kho

Theo Khoản 3, Điều 82, Thông tư 200/2014/TT-BTC quy định cụ thể như sau: “Mỗi doanh nghiệp chỉ có thể áp dụng một trong hai phương pháp kế toán hàng tồn kho: Kê khai thường xuyên hoặc kiểm kê định kỳ. Doanh nghiệp khi đã lựa chọn phương pháp kế toán thì phải áp dụng nhất quán trong một năm tài chính. Trường hợp áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ, cuối kỳ kế toán phải kiểm kê để xác định giá trị hàng tồn kho cuối kỳ.”

Điểm e, Khoản 1, Điều 87 quy định:”Trường hợp một quy trình sản xuất ra nhiều loại sản phẩm trong cùng một khoảng thời gian mà chi phí sản xuất chung của mỗi loại sản phẩm không được phản ánh một cách tách biệt, thì chi phí sản xuất chung được phân bổ cho các loại sản phẩm theo tiêu thức phù hợp và nhất quán giữa các kỳ kế toán.”

Nguồn: Văn bản pháp luật

Trong lĩnh vực kế toán, nguyên tắc nhất quán đóng vai trò không thể thiếu để đảm bảo tính toàn vẹn và sự công bằng trong thông tin tài chính. Việc áp dụng các nguyên tắc này giúp cung cấp một cơ sở tin cậy để đánh giá hiệu quả của các hoạt động kinh doanh, đồng thời tạo điều kiện cho các bên liên quan để đưa ra quyết định thông minh và chiến lược hiệu quả. 

Khóa học ACCA (Association of Chartered Certified Accountants) trực tuyến là một lựa chọn phù hợp để bổ trợ kiến thức nguyên tắc nhất quán về kế toán và tài chính. ACCA là tổ chức uy tín quốc tế chuyên về kiểm toán và tài chính, và chứng chỉ ACCA được công nhận rộng rãi trên toàn cầu.

Khóa học ACCA online cung cấp một phương pháp học linh hoạt, cho phép học viên tự điều chỉnh thời gian học tập theo sự thuận tiện của mình. Học viên có thể tiếp cận nội dung học qua các bài giảng trực tuyến, tài liệu học và bài kiểm tra trực tuyến. Các khóa học ACCA online thường được thiết kế để đáp ứng các yêu cầu và mục tiêu học tập của từng học viên, giúp họ nắm vững kiến thức và kỹ năng cần thiết để thành công trong lĩnh vực kế toán và tài chính.

Một trong những tổ chức đào tạo nổi tiếng về khóa học ACCA online hiện nay không thể bỏ qua chính là Sapp Academy. Sapp Academy cung cấp chương trình đào tạo chất lượng cao, giúp học viên nắm vững nguyên tắc và quy định kế toán, kiểm toán, quản lý tài chính và các lĩnh vực liên quan. Học viên của Sapp Academy sẽ được hướng dẫn bởi các giảng viên giàu kinh nghiệm và có kiến thức sâu rộng về lĩnh vực kế toán và tài chính.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào hãy liên hệ với chúng tôi ngay, đội ngũ tư vấn viên của SAPP Academy sẽ hỗ trợ bạn nhanh chóng nhất.