3 Mô hình Kế toán Quản trị cơ bản và tối ưu nhất hiện nay

Trong thế giới kinh doanh đầy biến động và phức tạp, việc quản lý và điều hành một doanh nghiệp đòi hỏi sự linh hoạt, thông minh và hiệu quả. Mô hình kế toán quản trị trở thành một yếu tố không thể thiếu, đặc biệt là khi đối mặt với những thách thức quản lý thời hiện đại.

Trong bài viết này, SAPP sẽ cùng bạn đi sâu vào việc khám phá các mô hình kế toán quản trị phổ biến cũng như những thách thức mà kế toán quản trị đang phải đối mặt và cách mà nó thể hiện vai trò của mình trong việc giải quyết những thách thức.

Mô hình kế toán quản trị là gì?

Mô hình kế toán quản trị là một phương pháp trong quản lý tài chính và thông tin kế toán của một doanh nghiệp, nhằm mục đích hỗ trợ quản lý cấp cao trong việc ra quyết định chiến lược và quản lý hiệu quả.

Chức năng của kế toán quản trị ngày càng tỏ ra quan trọng trong việc quản lý và định hình chiến lược của doanh nghiệp. Với sự phức tạp và cạnh tranh ngày càng tăng, các doanh nghiệp cần phải có cái nhìn tổng thể về tình hình tài chính và hoạt động của mình để đảm bảo sự thành công bền vững.

Vậy các doanh nghiệp khi áp dụng các mô hình kế toán quản trị cần lưu ý những nguyên tắc quản trị nào? Sự khác biệt giữa mô hình kế toán quản trị giữa doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp SMEs là gì?

Nguyên tắc quản trị trong mô hình kế toán quản trị và vai trò

Một số nguyên tắc quản trị trong mô hình kế toán quản trị:

Thứ nhất, cụ thể hóa nền tảng ảnh hưởng đến sự hình thành và quyết định nhu cầu thông tin quản trị

Có hai phần chính: nền tảng hoạt động và nền tảng quản trị hoạt động sản xuất kinh doanh.

Thông qua việc phân tích đặc điểm hoạt động và quản trị hoạt động của doanh nghiệp, chúng ta có thể nhận biết các xu hướng chung của doanh nghiệp sản xuất hoạt động và áp dụng các phương pháp quản trị phù hợp trong nền kinh tế thị trường đã và đang tiến hành, bao gồm:

• Quy trình hoạt động kinh doanh theo nhu cầu thị trường: Điều chỉnh quy trình hoạt động kinh doanh của mình để phản ánh đúng nhu cầu của thị trường – Nhanh chóng thích ứng với sự biến động của thị trường.
• Tối ưu hóa quy trình hoạt động theo nguyên lý kết hợp chặt chẽ: Đòi hỏi sự kết hợp chặt chẽ giữa việc đáp ứng nhu cầu của thị trường với việc sử dụng công nghệ kinh doanh hiện đại và quản lý tài chính hiệu quả để đảm bảo hiệu suất và lợi nhuận cao nhất.
• Tổ chức quản trị hoạt động kinh doanh theo mô hình cố định, linh hoạt hoặc kết hợp: Doanh nghiệp cần phải xem xét và lựa chọn mô hình tổ chức quản trị hoạt động kinh doanh phù hợp nhất với mình để đáp ứng được yêu cầu và đòi hỏi của thị trường.
• Áp dụng các phương pháp quản trị hiện đại như tư duy giá trị gia tăng (theo công đoạn), tư duy chuỗi giá trị hoặc kết hợp cả hai tư duy quản trị để tối ưu hóa hoạt động kinh doanh và đáp ứng nhu cầu của thị trường một cách hiệu quả nhất.

Thứ hai, xác định và quản lý các nguồn lực kinh tế

Các nguồn lực kinh tế được sử dụng trong quá trình tạo ra giá trị trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp cần được xác định và yêu cầu quản trị rõ ràng. Bao gồm việc xác định và sử dụng vốn, nguồn nhân lực, nguồn tài nguyên thiên nhiên, môi trường và thông tin cần thiết để thúc đẩy quy trình tạo giá trị trong hoạt động kinh doanh.

Tổ chức cần phải thiết lập một cơ sở vững chắc cho việc quản lý các nguồn lực kinh tế này. Chẳng hạn như việc đầu tư và tận dụng hiệu quả vốn, tạo điều kiện làm việc thuận lợi cho nhân lực, bảo vệ và tận dụng tài nguyên thiên nhiên một cách bền vững, duy trì một môi trường làm việc lành mạnh và tiến bộ, cũng như thu thập và sử dụng thông tin hiệu quả để hỗ trợ quyết định và tạo ra giá trị cho doanh nghiệp.

Quản lý các nguồn lực kinh tế đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và kế hoạch hóa tỉ mỉ để đảm bảo rằng mọi nguồn lực đều được sử dụng một cách tối ưu nhất.

Thứ ba, đặc điểm cốt lõi của kế toán quản trị phải được thể hiện rõ ràng, có lợi ích trong việc áp dụng công cụ và phương pháp kỹ thuật

Sử dụng các mô hình quản trị, đặt ra các chỉ tiêu kinh tế và tài chính phù hợp với hoạt động kinh doanh cũng như áp dụng các phương pháp định lượng để xử lý thông tin một cách chính xác và hiệu quả.

Đồng thời, việc lựa chọn thông tin cần thiết và thích hợp cũng được đặc biệt chú trọng để đảm bảo rằng thông tin được sử dụng là những nguồn tài nguyên có giá trị nhất cho quá trình ra quyết định của doanh nghiệp.

Thứ tư, xây dựng nội dung thông tin đảm bảo sự liên kết, tính ổn định và đáp ứng nhu cầu thông tin

Xây dựng thông tin tiêu chuẩn nội bộ

Các thông tin bao gồm chi phí, thu nhập và lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh như một phần quan trọng của quy trình quản trị để tạo ra giá trị trong doanh nghiệp sản xuất. Các tiêu chuẩn này bao gồm cả các yếu tố định tính và định lượng, cũng như việc nhận diện các loại chi phí, thu nhập và lợi nhuận trong quá trình điều hành hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Хây dựng thông tin định hướng hoạt động kinh doanh

Như dự toán giá bán sản phẩm, dự toán doanh thu dự kiến, dự toán thực tế từ việc bán hàng, dự toán sản xuất sản phẩm, dự toán chi phí và cung ứng lao động trực tiếp, dự toán chi trả lương và các khoản trích theo lương cho lao động trực tiếp, dự toán chi phí quản trị doanh nghiệp, dự toán chi phí bán hàng, dự toán chi phí sản xuất chung, dự toán kết quả kinh doanh, dự toán tài sản và nguồn vốn, dự toán vốn đầu tư dài hạn…

Хây dựng thông tin kết quả hoạt động kinh doanh

Chẳng hạn thông tin về chi phí sản xuất và giá thành phẩm, thông tin về kết quả hoạt động sản xuất, kết quả hoạt động tiêu thụ, thông tin về kết quả hoạt động kinh doanh, hay thông tin kết quả nguồn lực kinh tế sử dụng, thông tin về tình hình cân đối nguồn lực kinh tế…

Хây dựng thông tin kiểm soát và đánh giá hoạt động kinh doanh

Bao gồm việc cung cấp thông tin về biến động kết quả và nguyên nhân của quá trình sản xuất, cũng như thông tin về biến động kết quả và nguyên nhân của hoạt động kinh doanh tổng thể. Đồng thời, cung cấp thông tin về biến động kết quả và nguyên nhân của việc sử dụng vốn đầu tư dài hạn và nguồn lực kinh tế, cùng với thông tin về biến động và nguyên nhân cân đối các nguồn lực kinh tế này.

Хây dựng thông tin phục vụ chứng minh các quyết định quản trị

Bao gồm thông tin phân tích các phương án kinh doanh mới và thay thế của doanh nghiệp, thông tin phân tích về các chi phí hữu ích, thông tin phân tích năng lực kinh tế tài sản, thông tin phân tích hợp lý nguồn vốn – cân đối tài sản, thông tin phân tích giá trị – kết cấu dòng tiền, thông tin phân tích các chỉ số tài chính – chỉ số cổ phiếu, và thông tin phân tích tình hình tài chính…

Thứ năm, xây dựng bộ máy kế toán quản trị phù hợp, linh hoạt, tiết kiệm

Để vận hành công tác kế toán quản trị, thực hiện những nội dung kế toán quản trị theo từng loại hình doanh nghiệp cần được dựa trên đặc điểm, quy mô, ngành nghề kinh doanh của từng doanh nghiệp, trình độ khoa học, quản trị nhân sự khác nhau. Bộ máy cũng cần có khả năng dễ dàng thích ứng với những thay đổi trong môi trường kinh doanh và hoạt động của doanh nghiệp.

 Việc thiết lập một cơ chế vận hành mô hình kế toán quản trị cho doanh nghiệp sẽ tạo ra một “bộ khung” để quản lý các hoạt động kế toán quản trị và cơ chế vận hành nhân sự đảm bảo việc thực hiện kế toán quản trị mà trong đó, cơ chế vận hành các nội dung là nền tảng quan trọng, quyết định cho cơ chế vận hành. Cơ chế này cần được thiết kế hướng đến sự phù hợp và hiệu quả trong triển khai các nội dung kế toán quản trị.

Các mô hình kế toán quản trị cơ bản

Khi tổ chức công tác kế toán quản trị, doanh nghiệp cần xem xét tính chất và yêu cầu quản lý của mình cũng như quy mô, phạm vi hoạt động để quyết định cách tổ chức kết hợp với mảng kế toán tài chính một phù hợp.

Có ba hình thức tổ chức chính để thực hiện kế toán quản trị, bao gồm: Kết hợp (Tập trung), Tách biệt (Phân tán, độc lập) và Hỗn hợp với kế toán tài chính

Mô hình kế toán quản trị kết hợp với kế toán tài chính

Khái niệm

Mô hình tổ chức bộ máy kế toán quản trị kết hợp với kế toán tài chính, còn được gọi là một hệ thống đồng nhất, trong đó kế toán viên chịu trách nhiệm theo dõi và thực hiện cả hai phần hành của kế toán quản trị và kế toán tài chính.

Ngoài ra, doanh nghiệp cũng bố trí nhân sự thực hiện các nội dung kế toán quản trị chung khác như thu thập, phân tích thông tin để phục vụ việc lập dự toán và quyết định quản trị.

Mô hình tổ chức

Theo đó, kế toán viên sẽ thực hiện cả hai phần hành kế toán quản trị và kế toán tài chính tùy thuộc vào phần hành nào mà họ theo dõi:

• Về tài khoản kế toán: Hệ thống tài khoản được sử dụng chung cho cả kế toán tài chính và kế toán quản trị, với kế toán tài chính sử dụng các tài khoản kế toán tổng hợp và kế toán quản trị sử dụng các tài khoản chi tiết cấp 2, 3, 4 để thu thập, xử lý và cung cấp thông tin theo yêu cầu của quản trị doanh nghiệp.
• Về sổ kế toán: Kế toán tài chính ghi sổ kế toán tổng hợp và chi tiết, trong khi kế toán quản trị mở sổ kế toán phù hợp với các nhu cầu cụ thể của doanh nghiệp, có thể bao gồm cả việc ghi chép và phản ánh thông tin từ kế toán tài chính.
• Về báo cáo: Cả hai bộ phận kế toán đều phải thu thập và cung cấp thông tin ở cả dạng tổng hợp và chi tiết theo yêu cầu của quản trị. Dựa trên thông tin này, phòng kế toán thực hiện rà soát, tổng hợp và lập báo cáo tài chính cũng như báo cáo kế toán quản trị để phục vụ cho các đối tượng bên trong và bên ngoài doanh nghiệp.

Mô hình kế toán quản trị kết hợp kế toán tài chính có ưu điểm là gọn nhẹ, dễ điều hành và tiết kiệm chi phí và nguồn lực, đồng thời có sự kết hợp chặt chẽ giữa thông tin kế toán quản trị và kế toán tài chính.

Tuy nhiên, mô hình cũng đặt ra một số hạn chế:

• Thứ nhất, chưa có sự chuyên môn hóa rõ ràng, đòi hỏi kế toán viên phải có trình độ chuyên môn cao để hiểu và thực hiện cả hai loại hình kế toán.
• Thứ hai, yêu cầu về trình độ: Kế toán trưởng cần phải hiểu rõ về chức năng và nhiệm vụ của cả kế toán tài chính và kế toán quản trị để có thể phân công công việc hợp lý và tạo ra sự thống nhất trong các nguyên tắc kế toán.
• Thứ ba, nguy cơ mâu thuẫn: Sự thiếu thống nhất trong các nguyên tắc kế toán có thể dẫn đến mâu thuẫn khi thực hiện trên cùng một hệ thống, điều này yêu cầu sự cẩn trọng và chặt chẽ trong quản lý và thực hiện kế toán.

Mô hình kế toán quản trị tách biệt với kế toán tài chính

Khái niệm

 Mô hình tổ chức bộ máy kế toán quản trị độc lập (tách biệt) với kế toán tài chính đặt nền móng cho sự phân tách hoàn toàn giữa hai lĩnh vực này.

Trong hình thức này, doanh nghiệp tổ chức hai bộ phận kế toán riêng biệt: một bộ phận chịu trách nhiệm về Kế toán tài chính và một bộ phận khác chịu trách nhiệm về kế toán quản trị.

Mô hình tổ chức

Trong mô hình này, kế toán quản trị sẽ có tổ chức riêng, sử dụng hệ thống tài khoản, sổ kế toán và báo cáo tài khoản không giao nhau với kế toán tài chính.

Trọng tâm của kế toán quản trị là xác định và kiểm soát chi phí của doanh nghiệp bằng cách phân chia chi phí theo các trung tâm trách nhiệm quản lý, phân tích và đánh giá nguyên nhân gây nên sự chênh lệch chi phí, đồng thời lấy đó làm căn cứ để điều chỉnh với kế toán tài chính.

Trái ngược lại, kế toán tài chính tuân thủ các quy định và nguyên tắc của nhà nước trong việc cung cấp thông tin cho doanh nghiệp và các bên liên quan, kế toán quản trị được coi là một công tác quản lý độc lập, do các doanh nghiệp tự xây dựng hệ thống thông tin kế toán phù hợp với nhu cầu cụ thể và mục đích quản trị.

Cụ thể:

• Về tài khoản kế toán: Kế toán quản trị xây dựng hệ thống tài khoản riêng, có ký hiệu và nội dung ghi chép khác biệt so với kế toán tài chính.
• Về sổ kế toán: Một hệ thống sổ kế toán riêng được thiết lập để ghi chép và lưu trữ các giao dịch của kế toán quản trị.
• Về báo cáo: Kế toán quản trị lập các loại báo cáo nội bộ như báo cáo dự toán sản xuất, doanh thu, chi phí, dự toán lời/lỗ của từng bộ phận, và thậm chí là các dự toán và kế hoạch cho tương lai.

Mặc dù mô hình này tách biệt thông tin giữa kế toán quản trị và kế toán tài chính theo hướng chuyên môn hóa, tạo điều kiện cho mỗi bộ phận phát huy vai trò trách nhiệm của mình, nhưng tính thực tiễn của nó không cao do gây ra sự tốn kém về mặt chi phí trong quá trình vận hành. Vì vậy hình thức này thường chỉ phù hợp với các doanh nghiệp có quy mô lớn như các tập đoàn kinh tế hoặc tổng công ty do đòi hỏi tính chuyên nghiệp cao.

Mô hình kế toán quản trị hỗn hợp với kế toán tài chính

Khái niệm

Mô hình tổ chức bộ máy kế toán quản trị kết hợp với kế toán tài chính là sự kết hợp giữa mô hình kế toán quản trị tập trung (kết hợp) và mô hình kế toán quản trị phân tán (tách biệt).

Mô hình tổ chức

Trong hình thức này, doanh nghiệp kết hợp cả hai hình thức tùy thuộc vào yêu cầu cụ thể của mỗi lĩnh vực hoạt động, mang tính tách rời và kết hợp. Cụ thể đối với các phần hành có tính tương đồng cao giữa kế toán quản trị và kế toán tài chính có thể áp dụng theo mô hình kết hợp, còn đối với các phần hành có sự khác biệt và có ý nghĩa cung cấp thông tin quan trọng cho doanh nghiệp thì áp dụng tổ chức theo mô hình tách rời.

Ví dụ, trong lĩnh vực sản xuất và xây dựng, doanh nghiệp có thể tổ chức một bộ phận kế toán quản trị riêng để theo dõi và kiểm soát giá thành, trong khi các nội dung kế toán khác vẫn được tổ chức theo hình thức kết hợp. 

Việc triển khai một mô hình kế toán quản trị vừa tập trung vừa phân tán (kế toán quản trị và kế toán tài chính hỗn hợp) đòi hỏi sự đầu tư vào các hệ thống thông tin kế toán và quản lý thông tin để đảm bảo tính linh hoạt và khả năng kết nối giữa các đơn vị. Bên cạnh đó, việc đào tạo và phát triển nhân viên cũng là một phần quan trọng để đảm bảo rằng bộ máy kế toán được vận hành một cách hiệu quả và chuyên nghiệp.

Tóm lại, việc lựa chọn tổ chức bộ máy kế toán quản trị cần phải phù hợp với điều kiện thực tế và nhu cầu cụ thể của doanh nghiệp. Mỗi mô hình tổ chức kế toán quản trị có những ưu và nhược điểm riêng, và quyết định cuối cùng nên dựa trên sự phân tích giữa chi phí và lợi ích mà mỗi mô hình mang lại.

Ví dụ, đối với các doanh nghiệp có hoạt động sản xuất kinh doanh quy mô nhỏ và đơn giản, việc áp dụng mô hình tách rời hay hỗn hợp có thể không mang lại lợi ích đáng kể và gây ra sự tốn kém không đáng có. Doanh nghiệp có thể tổ chức một bộ phận kế toán tập trung phụ trách cả kế toán tài chính và kế toán quản trị, với các nhân viên có thể đảm nhận nhiều vai trò khác nhau. 

Ngược lại, đối với các doanh nghiệp có tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh phức tạp, với nhiều nghiệp vụ phát sinh đa dạng và đối tượng hạch toán khác nhau, việc thuần tuý áp dụng mô hình tách rời hoặc hỗn hợp cũng có thể không phản ánh đúng yêu cầu quản trị và cung cấp thông tin quản lý chính xác và kịp thời. Trong trường hợp này, việc áp dụng mô hình kết hợp hoặc tạo ra một hình thức tổ chức kế toán quản trị linh hoạt và phù hợp với đặc thù của doanh nghiệp có thể là lựa chọn hợp lý.

Ưu điểm của việc áp dụng mô hình kế toán quản trị trong quản lý doanh nghiệp

Mỗi mô hình kế toán quản trị luôn có những ưu điểm và hạn chế riêng, và việc lựa chọn mô hình nào cho doanh nghiệp thường phụ thuộc vào nhu cầu và điều kiện cụ thể mà doanh nghiệp đang có. Việc áp dụng các nguyên lý trong mô hình kế toán quản trị mang lại nhiều ưu điểm cho việc quản lý doanh nghiệp, bao gồm:

Hiểu rõ chi phí

Các mô hình kế toán quản trị giúp doanh nghiệp phân loại chi phí theo nhiều tiêu chí khác nhau, như loại chi phí, chức năng, sản phẩm, dự án, v.v. Nhờ đó hiểu rõ cấu trúc chi phí, có thể xác định được các khoản chi phí lớn, chi phí lãng phí và các cơ hội tiết kiệm chi phí. Từ việc hiểu rõ chi phí, doanh nghiệp dễ dàng so sánh chi phí thực tế với chi phí dự toán, từ đó đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Tối ưu hóa chi phí

Thông qua phân tích chi phí theo mô hình kế toán quản trị, là một công cụ quan trọng trong việc tối ưu hóa chi phí cho doanh nghiệp. Phân tích chi phí giúp doanh nghiệp xác định các khoản chi phí lãng phí không cần thiết, từ đó có thể cắt giảm hoặc loại bỏ. Cũng như đánh giá hiệu quả sử dụng các nguồn lực, có thể điều chỉnh việc sử dụng nguồn lực hợp lý hơn, giảm thiểu chi phí và tăng cường hiệu quả hoạt động.

Quản lý sản phẩm và dịch vụ hiệu quả

Bằng cách cung cấp thông tin chi tiết về chi phí sản xuất từng sản phẩm một cách chi tiết từ các mô hình kế toán quản trị và hiệu suất của dịch vụ. Doanh nghiệp có thể xác định chi phí thực tế của mỗi sản phẩm, đưa ra các quyết định quản lý phù hợp, tối ưu hóa quy trình sản xuất để giảm thiểu chi phí và tăng cường hiệu suất.

Đưa ra quyết định dựa trên thông tin chính xác

Một trong những ưu điểm quan trọng của việc áp dụng các nguyên lý trong mô hình kế toán quản trị là cung cấp thông tin chính xác và chi tiết, giúp quản lý đưa ra các quyết định có căn cứ. Các mô hình kế toán quản trị đòi hỏi sự chính xác và đáng tin cậy trong việc thu thập dữ liệu. Khi dữ liệu được thu thập và xử lý một cách cẩn thận, quản lý có thể tin cậy vào thông tin mà họ nhận được khi đưa ra các quyết định.

Tăng cường sự minh bạch và kiểm soát

Các mô hình kế toán quản trị thường đi kèm với các báo cáo và biểu đồ minh họa, cung cấp các công cụ và phương pháp để phân tích chi phí chi tiết, trình bày thông tin một cách dễ hiểu. Điều này tăng cường sự minh bạch về tình hình tài chính và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Áp dụng mô hình kế toán quản trị hiệu quả đòi hỏi doanh nghiệp có sự đầu tư và chuẩn bị kỹ lưỡng. Doanh nghiệp cần lựa chọn mô hình phù hợp, đầu tư vào hệ thống và phần mềm, đào tạo nhân sự, xây dựng văn hóa quản trị và theo dõi đánh giá hiệu quả. Việc áp dụng kế toán quản trị thành công sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng cường khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững.

Các bước thực hiện mô hình kế toán quản trị

Dựa vào quy mô và cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp, chúng ta có thể phân loại lĩnh vực kế toán quản trị thành hai nhóm: kế toán quản trị trong doanh nghiệp có quy mô lớn và kế toán quản trị trong doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Kế toán quản trị trong các doanh nghiệp có quy mô lớn thường có sự phức tạp và chuyên sâu hơn, trong khi đó, trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ, kế toán quản trị thường tập trung vào việc hỗ trợ quản lý và được đơn giản hóa để phù hợp với quy mô của doanh nghiệp.

Dù doanh nghiệp thuộc quy mô nào, từ lớn đến nhỏ, việc tuân thủ các tiêu chí sau đây là vô cùng quan trọng trong quá trình xây dựng và triển khai mô hình kế toán quản trị hiệu quả:

Bước 1. Xác định mục tiêu và chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp, tổ chức

Để bắt đầu, doanh nghiệp cần đặt ra các mục tiêu và kế hoạch chiến lược kinh doanh, sau đó dựa trên những mục tiêu này để xác định cách tổ chức và quản lý nội bộ. Việc này sẽ tạo điều kiện để xây dựng các quy trình và hệ thống trách nhiệm, từ đó tạo nền tảng cho việc triển khai các hoạt động kế toán quản trị. Đồng thời, cần thiết lập các bộ phận và đội ngũ nhân sự với vai trò và trách nhiệm cụ thể để thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến kế toán quản trị một cách hiệu quả.

Trong môi trường doanh nghiệp quy mô lớn, kế toán quản trị đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin chi tiết và đầy đủ để hỗ trợ quản lý hiệu quả. Các nội dung cần tập trung bao gồm:

• Xây dựng thông tin nội bộ về chi phí, thu nhập
• Tạo ra các dự báo và kế hoạch hoạt động kinh doanh
• Phân tích các biến động trong kết quả kinh doanh, xác định nguyên nhân gây ra sự thay đổi này
• Tạo ra các báo cáo và thông tin chứng minh sự hiệu quả của các quyết định quản trị và sự ảnh hưởng của chúng đối với kết quả kinh doanh
• Tổ chức nhân sự theo các nhóm chuyên môn

Trong trường hợp của các doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa, thường thiếu các điều kiện về kỹ thuật, công nghệ và trình độ quản trị cao cấp, việc áp dụng các tiêu chuẩn và quy mô hoạt động phức tạp không phải lúc nào cũng cần thiết. Do đó, trong trường hợp này, việc xây dựng các nội dung kế toán quản trị không cần phức tạp và chi tiết như trong các doanh nghiệp lớn. Thay vào đó, các doanh nghiệp này có thể tập trung vào việc cung cấp thông tin cơ bản như chi phí, thu nhập và lợi nhuận để hỗ trợ quản lý hàng ngày.

Đồng thời, với quy mô nhỏ và vừa, không cần thiết phải chia cắt cấp quản trị thành nhiều cấp độ. Thay vào đó, việc tổ chức bộ phận kế toán quản trị thành một cấp duy nhất có thể hiệu quả hơn, giúp tối ưu hóa quá trình thu thập và phân tích thông tin. Tập trung vào những thông tin cơ bản và tổ chức đơn giản hóa bộ phận kế toán quản trị có thể là phương pháp hiệu quả nhất để hỗ trợ quản lý và phát triển doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ.

Bước 2. Thiết lập hệ thống thông tin, cơ chế vận hành và quản trị hiệu quả

Bước thứ 2 trong quy trình thực hiện mô hình kế toán quản trị đó là “thiết lập hệ thống thông tin, cơ chế vận hành và quản trị”. Tùy thuộc vào cách doanh nghiệp hoạt động và cấu trúc quản trị của mình, các doanh nghiệp lớn có thể linh hoạt trong việc thiết lập cơ chế vận hành các nội dung kế toán quản trị phù hợp.

• Với các doanh nghiệp có quy mô lớn, cơ chế vận hành các nội dung kế toán quản trị chính là cơ chế để thiết lập hệ thống báo cáo quản trị. Cơ chế này có thể được thiết lập dựa trên các phương thức quản trị khác nhau, như phân tích chi phí, định hướng kinh doanh, hoặc theo mô hình cấp bậc quản lý khác nhau.
• Với các doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa, cơ chế vận hành các nội dung kế toán quản trị thường được tích hợp chặt chẽ vào tổ chức và quy trình thu nhập thông tin, lập báo cáo kế toán quản trị theo các công đoạn cụ thể. Các bước này thường dựa trên việc kế thừa và áp dụng các tiêu chuẩn và chính sách kế toán chung, cũng như các khái niệm về chi phí, thu nhập, lợi nhuận và các yếu tố tiềm ẩn đã được đề cập trong cơ chế tổ chức và vận hành mô hình kế toán quản trị.

Việc xây dựng cơ chế vận hành giúp đảm bảo rằng thông tin kế toán quản trị được thu thập, xử lý và báo cáo một cách hiệu quả và chính xác nhất. Đồng thời, nó cũng giúp các nhà quản trị và các bộ phận liên quan hiểu rõ hơn về hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và đưa ra các quyết định quản trị có căn cứ.

Mặc dù cơ chế vận hành của doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể đơn giản hơn so với trong các doanh nghiệp có quy mô lớn, nhưng vẫn rất quan trọng đối với việc hỗ trợ quản lý và ra quyết định trong doanh nghiệp. Bằng cách tổ chức và thực hiện các bước một cách cẩn thận và logic, doanh nghiệp có thể tạo ra các báo cáo quản trị có ích và đáng tin cậy. Quan trọng nhất khi lựa chọn cơ chế vận hành cần phải linh hoạt và phản ánh đầy đủ yêu cầu và đặc điểm cụ thể của từng doanh nghiệp để đảm bảo tính hiệu quả và hiệu lực của hệ thống báo cáo quản trị.

Bước 3. Quy trình thu thập và xử lý dữ liệu kế toán kết hợp cùng các bộ phận, phòng ban

Đây là bước cuối cùng trong quy trình 3 bước thực hiện mô hình kế toán quản trị. Quy trình thu thập và xử lý dữ liệu kế toán được phân chia dựa trên các mục tiêu, nền tảng hoạt động của doanh nghiệp (bước A).

Với doanh nghiệp có quy mô lớn, nhiệm vụ xây dựng hoặc hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn nội bộ về chi phí, thu nhập và lợi nhuận thường được thực hiện bởi một bộ phận duy nhất tại cấp độ kế toán cao nhất, thường là bộ phận kế toán cao cấp nhất và có quan hệ trực tiếp với tổng giám đốc hoặc ban điều hành cao cấp nhất trong doanh nghiệp.

Các bộ phận khác có thể bao gồm:

• Xây dựng thông tin định hướng hoạt động kinh doanh: Bộ phận này tập trung vào việc phân tích và dự báo các xu hướng và tiềm năng trong hoạt động kinh doanh, từ đó đề xuất các chiến lược và kế hoạch để đạt được mục tiêu doanh nghiệp.
• Xây dựng thông tin kết quả hoạt động kinh doanh: Bộ phận này chịu trách nhiệm thu thập, xử lý và báo cáo các kết quả về doanh thu, lợi nhuận và các chỉ số hoạt động kinh doanh khác để đánh giá hiệu suất của doanh nghiệp.
• Xây dựng thông tin biến động kết quả và nguyên nhân ảnh hưởng: Bộ phận này phân tích các yếu tố gây ra sự biến động trong kết quả hoạt động kinh doanh, từ đó đưa ra các đề xuất và giải pháp để điều chỉnh hoạt động và tối ưu hóa hiệu suất.
• Xây dựng chứng minh các quyết định quản trị: Bộ phận này tạo ra các báo cáo và thông tin để chứng minh hiệu quả của các quyết định quản trị và hỗ trợ quá trình ra quyết định tại các cấp quản trị trong doanh nghiệp.

Các bộ phận này có thể được tổ chức linh hoạt, dựa trên cấu trúc và yêu cầu cụ thể của từng doanh nghiệp. Việc tổ chức linh hoạt này giúp đảm bảo rằng thông tin quản trị được thu thập, phân tích và báo cáo một cách hiệu quả và đáng tin cậy nhất.

Ngược lại, nếu doanh nghiệp đang sở hữu quy mô vừa và nhỏ. Bộ phận nhân sự thực hiện kế toán chỉ bao gồm 2 bộ phận, đồng thời 2 bộ phần này có thể kết hợp linh hoạt với bộ phận tài chính:

• Bộ phận thứ nhất kết nối chặt chẽ với các phòng ban xây dựng thông tin hướng dẫn hoạt động kinh doanh và thông tin về biến động kết quả và nguyên nhân ảnh hưởng đến kết quả hoạt động kinh doanh. Có thể kết hợp với bộ phận tài chính linh hoạt để đảm nhận các công việc, tức là có thể sử dụng thông tin từ phòng ban kế toán tài chính để bổ sung và phản ánh đầy đủ hơn. Gồm có: Soạn thảo dự toán hoạt động kinh doanh, Soạn thảo báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Soạn thảo báo cáo về biến động kết quả và nguyên nhân ảnh hưởng đến kết quả hoạt động kinh doanh.
• Bộ phận thứ hai liên quan trực tiếp đến việc xây dựng thông tin chứng minh các quyết định quản trị theo nhu cầu cần thiết. Cụ thể, phòng ban này thường đảm nhận công việc soạn thảo báo cáo chứng minh các quyết định quản trị, dựa trên thông tin từ các phòng ban khác, bao gồm phòng ban thứ nhất và phòng ban kế toán tài chính.

Ý nghĩa và tính ứng dụng thực tế của những mô hình kế toán quản trị

Việc áp dụng những mô hình kế toán quản trị không chỉ là một nhu cầu mà còn là một yếu tố quyết định cho sự thành công và phát triển của các doanh nghiệp. Những mô hình này không chỉ đơn thuần là các công cụ thông tin, mà còn là những công cụ mạnh mẽ hỗ trợ cho quá trình quản lý và ra quyết định chiến lược. Đặc biệt, có hai khía cạnh quan trọng cần được nhấn mạnh khi nghiên cứu về ý nghĩa và tính ứng dụng thực tế của mô hình kế toán quản trị.

Mô hình kế toán quản trị giúp doanh nghiệp nắm bắt cơ hội và đối mặt với thách thức

Bằng cách thu thập và phân tích dữ liệu kế toán, mô hình này cung cấp cho doanh nghiệp cái nhìn tổng quan về hiệu suất hoạt động và tình hình tài chính của mình. Thông qua việc phân tích dữ liệu, các doanh nghiệp có thể định hình chiến lược kinh doanh một cách hiệu quả, đồng thời phát hiện và khai thác cơ hội mới cũng như giải quyết các thách thức một cách linh hoạt và kịp thời.

Chứng minh sức mạnh và tính ứng dụng thực tế của mô hình kế toán quản trị

Các doanh nghiệp đã thành công trong việc áp dụng mô hình kế toán quản trị, tăng cường quản lý chi phí, tối ưu hóa quá trình sản xuất và dịch vụ, từ đó giảm thiểu lãng phí và tăng hiệu suất. Họ cũng có khả năng đưa ra quyết định nhanh chóng và linh hoạt dựa trên dữ liệu thực tế, giúp doanh nghiệp thích ứng với biến động của thị trường và môi trường kinh doanh một cách hiệu quả. Nhờ vào mô hình kế toán quản trị, các doanh nghiệp đã thu hút được vốn đầu tư và phát triển bền vững trên thị trường. Điều này là minh chứng rõ ràng cho tính ứng dụng thực tiễn và hiệu quả của mô hình kế toán quản trị trong thế giới kinh doanh ngày nay.

Bộ máy kế toán quản trị và những điểm cần lưu ý trong bối cảnh hiện nay

Khi các hoạt động kinh tế ngày càng phát triển và phức tạp, vai trò của kế toán, đặc biệt là kế toán quản trị, trở nên ngày càng quan trọng hơn đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam. Việc công nhận thuật ngữ “kế toán quản trị” trong Luật kế toán từ năm 2003 và hướng dẫn cụ thể về việc áp dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp qua thông tư số 53/2006/TT-BTC của Bộ Tài Chính vào năm 2016 là những bước tiến lớn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng kế toán quản trị trong thực tiễn.

Trên thế giới, việc áp dụng mô hình kế toán quản trị trong các doanh nghiệp không còn là điều mới mẻ, đặc biệt là ở những quốc gia có nền kinh tế phát triển như Anh, Pháp và Mỹ. Tuy nhiên ở Việt Nam, kế toán quản trị chỉ mới xuất hiện và phát triển trong những năm gần đây, đặc biệt là từ đầu những năm 2000. Điều này xuất phát từ nhu cầu cấp bách trong việc nâng cao chất lượng quản lý để tăng cường khả năng cạnh tranh trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, trong bối cảnh thực tế hiện nay, việc áp dụng kế toán quản trị trong các doanh nghiệp sản xuất ở Việt Nam vẫn đang đối diện với một số đặc điểm nhất định.

• Thứ nhất, trong nhiều doanh nghiệp sản xuất, việc tiếp cận và hiểu biết về kế toán quản trị vẫn còn hạn chế, dù yêu cầu về thông tin quản lý luôn được đặt ra. Kế toán tài chính thường được chú trọng hơn so với phần hành kế toán quản trị và kế toán quản trị chưa có vị trí độc lập trong tổ chức doanh nghiệp.
• Thứ hai, kế toán quản trị thường chỉ dừng lại ở khâu lập kế hoạch và quản trị chi phí, chưa thực sự tạo ra giá trị gia tăng cho doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp vẫn chưa hiểu đúng về kế toán quản trị và cách thức xây dựng, dẫn đến khó khăn khi áp dụng vào thực tiễn.
• Thứ ba, việc đào tạo về kế toán quản trị chưa được chú trọng, dẫn đến nhân viên chủ yếu được đào tạo để thực hiện công tác kế toán tài chính, chưa có đủ kiến thức và trình độ để thực hiện công việc liên quan đến kế toán quản trị.
• Thứ tư, hệ thống chứng từ và sổ sách báo cáo kế toán quản trị chưa được sử dụng đầy đủ và hiệu quả, đôi khi chỉ dừng lại ở việc báo cáo bắt buộc theo quy định của chế độ mà chưa đáp ứng được yêu cầu quản trị.
• Thứ năm, công tác phân tích báo cáo kế toán quản trị chưa được quan tâm đúng mức và thường chỉ mang tính hình thức, chưa đạt được mục đích dự toán cho tương lai.
• Thứ sáu, việc áp dụng phần mềm cho kế toán quản trị vẫn còn hạn chế do nhận thức về tầm quan trọng của kế toán quản trị và hạn chế về nhân lực và chi phí. Các doanh nghiệp thường chỉ tập trung vào phần mềm kế toán mà chưa có sự liên kết giữa các bộ phận khác nhau.

Mặc dù vậy cũng không thể phủ nhận những nỗ lực của nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam trong việc ứng dụng công nghệ vào mô hình bộ máy kế toán quản trị để nâng cao hiệu quả và chất lượng. Hiện nay, xu hướng sử dụng phần mềm kế toán đang ngày càng phổ biến, giúp chi tiết hóa, phân tích và dự báo thông tin kế toán một cách chính xác và linh hoạt hơn. Thống kê mới đây cũng cho thấy sự quan tâm ngày càng tăng đối với sự đột phá kỹ thuật số trong lĩnh vực kế toán, với nhiều doanh nghiệp sẵn lòng thay đổi và sử dụng các dịch vụ đám mây để tối ưu hóa quy trình kế toán và quản trị.

Để đáp ứng với sự bùng nổ và phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, các doanh nghiệp tại Việt Nam cần chú ý đến một số vấn đề quan trọng khi xây dựng và áp dụng mô hình tổ chức bộ máy kế toán quản trị:

• Nhận thức về tầm quan trọng của kế toán quản trị: Các nhà quản trị cần nhận ra rằng tổ chức bộ máy kế toán quản trị đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý và phát triển doanh nghiệp. Họ cần liên tục cập nhật và cải tiến bộ máy kế toán quản trị để phù hợp với yêu cầu của môi trường kinh doanh, đặc biệt là dưới tác động của Cách mạng Công nghệ 4.0 (CMCN 4.0).
• Áp dụng công nghệ thông tin: Doanh nghiệp cần nhận biết và hiểu rõ tác động của CMCN 4.0 đối với hoạt động kế toán, và sử dụng công nghệ thông tin để tối ưu hóa tổ chức bộ máy kế toán quản trị. Việc áp dụng công nghệ thông tin vào việc lưu trữ dữ liệu kế toán có thể giúp giảm thiểu rủi ro và tăng cường hiệu quả làm việc.
• Lựa chọn mô hình phù hợp: Doanh nghiệp cần chọn lựa mô hình tổ chức bộ máy kế toán quản trị phù hợp với quy mô, lĩnh vực hoạt động, và nguồn lực có sẵn. Việc kết hợp giữa kế toán quản trị và kế toán tài chính trong một bộ máy có thể là lựa chọn phù hợp nhất đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
• Đào tạo và nâng cao trình độ: Đội ngũ làm kế toán quản trị cần được đào tạo và nâng cao trình độ chuyên môn cũng như khả năng sử dụng công nghệ thông tin. Do đó, doanh nghiệp cần chú trọng vào việc đào tạo và hỗ trợ nhân viên tham gia các khóa học, cuộc thi, và hội thảo để nắm vững kiến thức và kỹ năng mới.
• Học hỏi từ các nước tiên tiến: Doanh nghiệp cần học hỏi và trao đổi kinh nghiệm với các nước tiên tiến trong việc tổ chức bộ máy kế toán quản trị. Việc này sẽ giúp doanh nghiệp áp dụng những phương pháp và quy trình hiệu quả vào thực tiễn kinh doanh của mình.

Những thách thức đối với mô hình kế toán quản trị hiện nay

Trong bối cảnh sự phát triển nhanh chóng của kinh tế và công nghệ, mô hình kế toán quản trị đang đối diện với nhiều thách thức đáng kể. Những thách thức này không chỉ đến từ sự biến đổi của doanh nghiệp mà còn từ những yếu tố bên ngoài như biến động thị trường, sự gia tăng về an ninh thông tin, và sự thay đổi trong yêu cầu của pháp luật và chuẩn mực kế toán.

Điều này đặt ra một loạt các vấn đề mà các nhà quản trị và chuyên gia kế toán cần phải đối mặt và giải quyết để đảm bảo hiệu quả hoạt động của mô hình kế toán quản trị trong thời đại hiện nay.

• Ứng phó với biến động thị trường và sự biến đổi của doanh nghiệp: Sự biến động liên tục trong thị trường và sự thay đổi nhanh chóng của doanh nghiệp đặt ra áp lực lớn đối với mô hình kế toán quản trị. Để đáp ứng được nhu cầu này, cần có sự linh hoạt và sẵn sàng thích nghi với môi trường kinh doanh không ngừng biến đổi.
• Giảm chi phí, tăng năng suất: Sự áp đặt để giảm chi phí và tăng năng suất đòi hỏi mô hình kế toán quản trị phải thích ứng bằng cách sử dụng các công nghệ hiện đại và phần mềm kế toán tiên tiến để tối ưu hóa quy trình làm việc và giảm thiểu công việc thủ công.
• Thách thức về an ninh thông tin và quản trị rủi ro: Sự phát triển của công nghệ cũng đi kèm với các vấn đề về an ninh thông tin và quản trị rủi ro. Mô hình kế toán quản trị cần phải đảm bảo tính bảo mật và an toàn thông tin, đồng thời phải có biện pháp để quản lý và giảm thiểu các rủi ro liên quan đến thông tin kế toán.
• Lao động có trình độ công nghệ thông tin: Yêu cầu về lao động có trình độ công nghệ thông tin ngày càng tăng, đặc biệt trong lĩnh vực kế toán quản trị. Đây là một thách thức lớn đối với các doanh nghiệp khi họ cần có đội ngũ nhân viên có khả năng làm việc hiệu quả. Đó là lý do các chứng chỉ kế toán quản trị như CMA Hoa Kỳ ra đời. Chứng chỉ này được phát triển như một công cụ đánh giá kiến thức và năng lực của mỗi cá nhân trong công tác kế toán quản trị – tài chính.
• Sự đầu tư tài chính lớn: Để cập nhật và sử dụng các phần mềm và hệ thống thông minh, doanh nghiệp phải đầu tư một khoản tài chính đáng kể. Điều này đặt ra một thách thức về tài chính, đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
• Tuân thủ chuẩn mực và quy định mới của Pháp luật: Các doanh nghiệp cần tuân thủ các chuẩn mực và quy định mới của pháp luật, đặc biệt trong lĩnh vực kế toán. Điều này đòi hỏi các kế toán viên phải liên tục cập nhật và nâng cao kiến thức chuyên môn để đáp ứng các yêu cầu mới từ pháp luật.

Kết luận

Mô hình kế toán quản trị không chỉ đóng vai trò là nguồn thông tin quản trị chính xác và kịp thời mà còn là công cụ giúp các nhà quản trị ra quyết định hiệu quả và linh hoạt trong môi trường kinh doanh biến động.

Trong tương lai, kế toán quản trị dự kiến sẽ tiếp tục phát triển và trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động quản trị của các doanh nghiệp. Sự bùng nổ của công nghệ thông tin và công nghệ 4.0 đang tạo ra cơ hội mới cho kế toán quản trị phát triển mạnh mẽ, giúp tối ưu hóa quy trình kế toán và quản trị, tăng cường khả năng dự báo và ra quyết định của doanh nghiệp.